Het is zomer, de zon schijnt volop. Het is lekker warm en ik loop door het oude dorp. De Sepulchrestraat, de Liedekerkestraat, de St.-Josephstraat. Vier huizen onder één dak, maar wel met de ruggen tegen elkaar. Dus geen achtertuin, alleen een grote voortuin. Een eindje verder aan de Hoofdstraat een paar grote villa’s met uitgestrekte tuinen. Aan de overkant van de straat het Machientje, in cortènstaal uitgevoerd door vrijwilligers. Bijna allemaal mooie tuinen, nog tamelijk jonge tuinen, goed verzorgd.
Dankzij de provincie Noord-Brabant. Zij besloten in de jaren tachtig om de tuinen en de wegen te gaan saneren. Jarenlang werden zinkassen van de fabriek gebruikt voor het verharden van straten, erven en tuinpaden. Met als gevolg vervuiling met cadmium. Alles moest eruit. Voor de tuinen werd 19 miljoen gulden beschikbaar gesteld. Het saneringsplan stuitte op zwaar verzet van de bewoners. Ze hadden hun tuinen tientallen jaren met zorg onderhouden. Veel mensen hadden een uitgestrekte moestuin. Al dat groen zou zonder pardon worden opgeruimd. Een woestenij, een maanlandschap zou het worden. Geen denken aan. En wat moesten ze op de fabriek er van denken. Altijd waren de Dorpleiners afhankelijk geweest van de fabriek.
Hier moest een stokje voor worden gestoken. Onder aanvoering van Hoyer, van de Wal en Kooiman werd de Stichting tot Behoud van de Tuinen opgericht. Zij probeerden met allerlei juridische middelen de ramp tegen te houden. Dat leverde niets op. De beslissing in Den Bosch was genomen: de sanering moest doorgaan. De gemeente Budel stond er helemaal achter. De Stichting besloot tot een heuse protestmars naar het provinciehuis. Met bussen ging dat naar Den Bosch toe. Tientallen spandoeken werden in de protestmars meegevoerd. “Handen af van ons groene Dorplein. Laat de 19.000.000 gulden voor de assenwegen maar zitten”. Dat soort teksten werden er meegevoerd. Alles vergeefs, het plan werd gewoon uitgevoerd. Sommige tuinen werden gespaard omdat de vervuiling daar onder de norm was.
Achteraf stelde de saneringsfirma vast dat ze beter hadden moeten communiceren. Dat was in 1989, precies dertig jaar geleden. En kijk nu eens hoe alles er bij ligt. Het is een genot om hier rond te lopen. Al dat groen en die rust. Het is een voorrecht hier te mogen wonen. De cicerones (gidsen) van Dorplein staan altijd klaar om de bezoekers in al dit moois rond te leiden. Zondag 30 juni om 10 uur en om 14 uur staan ze klaar bij de Schakel. Iedereen kan meedoen, vooraf inschrijven is niet nodig. Het kost 2 euro per persoon. Kinderen tot 12 jaar gratis. Als vereniging, buurt of familie kun je een gids boeken voor een boeiende rondleiding bij de coördinator Wim Cremers, tel.0495 492 598/06 229 616 75 of mailen naar w.cremerschello.nl. Je kunt bij hem ook terecht voor informatie over de rondleidingen.