In een
open brief aan het stadsbestuur vraagt een
Burgerinitiatief ruimtelijke ordening woonzones Hamont-Achel aan het stadsbestuur om
zorg te dragen voor de woonzones op het grondgebied van de stad.
"De afgelopen decennia zijn er door de gemeente en door particulieren mooie initiatieven genomen ter verbetering van de woonkwaliteit in onze gemeente," zo begint de open brief. "We denken dan aan de inrichting van de groene zone rond de kerk van Achel, de opwaardering van het Simonshuis, het huis van Meester Sak, de Melshoeve, de hoeve en kaasmakerij Catharinadal en het huis van meester Evens. Er is mooie nieuwbouw bijgekomen, zoals De Stel in Achel-Statie en de appartementen op de locatie De Welvaart/Scheutje.
"In Hamont zijn er de groene zone rond de tennispleinen en de speeltuin, de herinrichting van Cinema Walburg, de Hof’kens, de restauratie van de villa Simons, het huis Feijen, het café Ballings/Cuppens en het huis Hegge (Fortis). De prachtige kerk, de kapel van de Ursulinen en het huis Rijcken worden op dit ogenblik gerenoveerd. De familie Leijssen bouwde tussen De Klok en het huis Spaas twee mooie appartementsblokken met respect voor het karakter van de Markt.
"Jammer genoeg zijn er in onze mooie gemeente ook initiatieven die de woonkwaliteit bedreigen. Het gemeentebestuur van Hamont-Achel verschuilt zich al enkele decennia achter Brusselse verdichtingsrichtlijnen om bouwpromotoren toe te laten onze gemeente vol te bouwen met ‘moderne’ appartementen. Sommige architecten zien in de opgave van de massawoningbouw de grondslag van een nieuwe dorpsarchitectuur die de bestaande woningen met tuinen vervangt door een opeenstapeling van anonieme appartementsblokken.
"Deze aanpak heeft geleid tot een dramatische wijziging van het aanzicht van het centrum van Achel en Hamont. Vanaf de jaren ’70 werden in beide centra appartementen gebouwd zonder dat de moeite is genomen daarover een breed maatschappelijk debat te voeren. In Achel verdween het historische centrum bijna volledig. Recentelijk nog werd het oude kerkhof van het Catharinadal in alle stilte opgeruimd. Op het markplein in Hamont werden enkele mooie (teuten)woningen verdrongen door ogenschijnlijk moderne (?) gebouwen, opgetrokken in een gevel die vloekt met het historisch karakter van de omgeving. We denken nog met heimwee aan de oude Posthoorn en de mooie Dekenij in de Hoogstraat. In het toenmalige stadspark, de tuin van de villa Keunen, verscheen de ‘Atlantic Wall’ die qua esthetica helemaal niets toevoegt aan de omgeving.
"Als mooie open ruimtes en historisch erfgoed moeten wijken voor hoogbouw dan zien wij dat als een aanslag op de levenskwaliteit in onze gemeente. Het vernietigen van mooie historische huizen is niet alleen een aanslag op het esthetisch aanzicht van de gemeente, maar betekent ook het vernietigen van onze eigen geschiedenis, de herkenbaarheid van onze omgeving, onze identiteit.
"Niettegenstaande herhaalde reacties vanuit de bevolking tegen deze aanpak, laat het gemeentebestuur de projectontwikkelaars nog steeds begaan. Een appartementsgebouw van 4 ½ hoog nabij de cinema Walburg zal het straatbeeld drastisch wijzigen en kan voor projectontwikkelaars een precedent zijn om in de (nabije) toekomst deze lijn door te trekken naar het centrum van de stad. Het sociaal leven wordt vervangen door ingangen van flatgebouwen waarbinnen gemeenschapsleven maar moeilijk ontstaat.
"De unieke villa Eyben met zijn park is bedreigd. Het gemeentebestuur laat een Oost-Vlaams bouwbedrijf toe om hier historisch erfgoed en open ruimte te vernietigen, en te vervangen door het volgende blok appartementen. Idem voor Achel, waar bijvoorbeeld de nieuwe appartementen ’8-promille’ vloeken met het straatbeeld.
"Andere bedreigde plaatsen in Hamont zijn: het Kerkplein (tegenover de cinema), het Oud-Kerkhof, de Tuin van de Ursulinen, de villa Leplat.
"Het gevolg van deze aanpak laat zich al zien met het verstoorde marktplein van Hamont. De middenstand is er bijna verdwenen en met hen de cafés. Er is geen open stadhuis meer, het marktplein is een grote parking met in een hoek twee banken en wat groen. Enkele boompjes doen hun best om de lege doos wat op te vrolijken.
"Ook in Achel zijn enkele panden bedreigd die belangrijk zijn voor de Achelse identiteit. We denken dan aan de verloedering van villa Martina en de oude watermolen ‘t Mulke, de verloedering van de oudste delen van de Achelse Kluis en de onzekerheid over de Laathoeve Beverbeek. En wat gaat er gebeuren met de kasteelsite van Ghenenbroek?
"De gedaanteverandering die Hamont-Achel noodgedwongen ondergaat om de woningnood aan te pakken, vereist inventiviteit, creativiteit en moed. De Covidperiode heeft ons geleerd dat ruimte om te bewegen, om te ontmoeten en om te ontspannen een kostbaar én onmisbaar goed is. De grote belangstelling voor de films over de teuten en de Mulk wijst erop dat we onze geschiedenis en identiteit koesteren. Laat ons die geschiedenis doorgeven aan onze kinderen en delen met de nieuwe inwoners.
"Diverse (jeugd)verenigingen en organisaties zoals o.a. Goe Gespeeld! brengen voortdurend met actiedagen het belang van voldoende speelruimte en ontmoetingsplaatsen voor kinderen en jongeren onder de aandacht. Voorbeelden en ideeën worden aangereikt door bijvoorbeeld het Platform AR-TUR, dat zich inzet voor de ruimtelijke kwaliteit van dorpse en kleinstedelijke omgevingen in de Antwerpse Kempen. ‘Al te vaak vallen de dorpskernen in Vlaanderen onder het mom van het verdichtingsdiscours ten prooi aan generieke appartementsgebouwen die niet bijdragen aan de verblijfskwaliteit, de leefbaarheid of klimaatrobuustheid van het dorp’. Hun Toolbox Dorpse Architectuur toont met een scala aan voorbeelden van projectverhalen, dorpse figuren en tactieken hoe collectief wonen in dorpen beter kan. ‘Je moet van de logica van geld/winst maken door individuen/bedrijven overschakelen naar logica van andere soorten winsten die op de lange termijn voor iedereen gunstig zijn.’
Het vraagt enige creativiteit, maar waarom kunnen de troosteloze parkings van het Michielsplein, het Bernard Kempplein en de Posthoorn niet zodanig ingericht worden dat deze naast parkings ook ontmoetings- en speelplaatsen kunnen zijn? We spelen dan meteen in op de vraag naar vergroening en ontharding. De vele kleine pleintjes in onze gemeente kunnen door gerichte ingrepen omgevormd worden tot ontmoetingsplaatsen voor de buurtbewoners. Veranker woonkwaliteit en esthetische normen in het R.U.P. zodat we ons kunnen verdedigen tegen ingrepen die respectloos het karakter van onze gemeente en onze eigenheid negeren.
"Daarom deze oproep aan het stadsbestuur om zorg te dragen voor onze centra. ‘Sloop niet onnodig, voeg altijd toe, transformeer en hergebruik.’ Respecteer de open ruimte en laat nieuwbouw-architectuur het historisch verleden versterken i.p.v. vernietigen."
De oproep is ondertekend door de Heemkundekring Achel, de Geschied- en Heemkundige kring De Goede Stede Hamont, het Documentatiecentrum Dr. Bussels
en het Grevenbroekmuseum, in de persoon van resp. Guy Rijcken, Jean-Pierre Sleurs, Geert Stevens en Luk van de Sijpe.
Op de foto: de villa Eyben.