40 jaar geleden kocht BERO, de toenmalige natuurvereniging van Beringen, een eerste stukje grond in de vallei van de Zwarte Beek. Dat was de start van wat nu één van de waardevolste natuurgebieden in Vlaanderen is. Eén van die pioniers was Willy Vanlook (foto links). Toen hij in 1975 hoorde van de plannen die er waren rond het bedevaartsoord Het Koersels kapelleke, schoot hij meteen in actie. Samen met buurtbewoners trok hij succesvol van leer tegen die plannen om van haast het hele natuurgebied in Koersel een heel groot recreatie- en vakantiepark te maken. Een vakantiedorp, twee extra sport- en speelvijvers, een jeugdcamping, een camping, een zone voor weekendhuisjes en nog veel meer plannen lagen ter goedkeuring op de Koerselse gemeenteraad. Het gebied is met de steun van vele nationale en internationale natuurdeskundigen bewaard gebleven. Vandaag heeft Natuurpunt Beringen (de opvolger van BERO) 940 hectare in beheer. Maar niet alleen in Koersel werd gestreden voor de natuur, de vallei van de Zwarte Beek loopt nu van Hechtel-Eksel via Beringen en Lummen tot Diest, goed voor honderden hectaren, meteen één van de grootste natuurgebieden van Vlaanderen. We hadden een gesprek met Willy Vanlook en Hans Van den Bossche, huidig voorzitter van Natuurpunt Beringen.
"Ik was in het begin actief als vrijwilliger om te gidsen in het gebied rond het Koersels Kapelleke. We vonden Koersel zo mooi net als de vele bezoekers die de waarde van dit gebied erkenden. Op een bepaald moment las ik een krantenartikel waarin stond dat de gemeente de Zwarte Beek en de Oude Beek wilde rechttrekken. Hierdoor zou het veen gaan uitdrogen. Daarnaast waren er nog een aantal grote plannen om het gebied drastisch te veranderen in een woonzone en een heel groot recreatie- en vakantiepark (zie foto onder). We zijn toen in actie geschoten om het natuurgebied te redden. Fietsen en wandelen als recreatie in het natuurgebied, geen probleem maar de natuur opofferen, dat niet. We verzamelden maar liefst 5000 handtekeningen tegen de plannen. We zochten ook contact met natuurdeskundigen en professoren uit binnen- en buitenland, die al snel allemaal overtuigd waren van het unieke hier in Koersel. Die open ruimtes, het veengebied, de heide en de bossen waren een zeldzaamheid in Vlaanderen", zegt Willy Vanlook.
De plannen werden toen gelukkig in de kast gelegd. De speeltuin en de zwemvijvers zoals we die nu kennen, werden behouden. De bossen en de natuur bleven toegankelijk voor wandelaars en fietsers. Willy stond mee aan de wieg van BERO, de Beringse natuurvereniging genoemd naar de zogenaamde stichter van de stad.
"Met BERO organiseerden we educatieve activiteiten zoals lezingen, voordrachten, filmvoorstellingen en wandelingen. We speelden een belangrijke rol in de sensibilisering. En gelukkig raakten de mensen overtuigd van dit waardevolle gebied. Zo kwamen in die periode veel Nederlanders naar hier voor het unieke karakter van de vallei van de Zwarte Beek. De rivier kronkelde nog mooi, het uitgestrekte veen was uniek en zeldzaam voor Vlaanderen. De afwisseling van graslanden, hooilanden, heide en bossen met daarin heel veel fauna en flora, kortom het is een uniek ecosysteem", zegt Willy.
In 1979 kocht BERO een eerste stukje grond in Hechtel, zo werd 40 jaar geleden gestart met de uitbouw van een heel groot natuurgebied dat nu 1700ha telt. "Het gebied was versnipperd en in handen van vele eigenaars. We kregen toen veel steun van vrijwilligers maar ook de hogere overheden zagen het belang in en zo konden we meer en meer grond verwerven. De volgende stap was dan het beheren van die natuurgebieden. Dat was een ander paar mouwen en zorgde voor veel werk", zegt Willy.
De Belgische Natuur- en Vogelreservaten, de voorloper van Natuurpunt zorgde destijds voor geld bij de aankoop van dat eerste stukje natuur. Vandaag is Hans Van den Bossche de trotse voorzitter van Natuurpunt Beringen.
"Bero, werd een afdeling van Natuurpunt en ging zo geleidelijk over in Natuurpunt. Momenteel hebben we in Koersel 940ha in beheer, een deel daarvan is in eigendom en de rest huren we via erfpacht of langdurige overeenkomsten. Vandaag is het verwerven van gronden een stuk moeilijker maar we streven toch nog naar een uitbreiding. De uitdagingen vandaag liggen vooral bij de machines voor het natuurbeheer. Die moeten we volledig zelf ontwikkelen, met gewone tractoren en machines kan je in dit nat gebied niet werken. Hiervoor zijn we testen aan het uitvoeren. We moeten ook zorgen voor een variatie in het landschap", zegt Hans.
Natuurpunt Beringen krijgt ook regelmatig kritiek. Ze zouden teveel bossen kappen.
"We kappen inderdaad bossen maar dat gaat om de dennenbossen die door de mijn zijn aangelegd, dat zijn geen oude en waardevolle maar eerder monotone bossen waar geen andere bloemen en planten kunnen tot bloei komen. Daarvoor was dat een uniek en eeuwenoud heidelandschap en dat willen we terug in ere herstellen want daar kan wel een grote biodiversiteit ontstaan", legt Hans uit.
Toch komt die boodschap niet altijd over. "De meeste mensen houden vast aan de beelden die men in zijn jeugd heeft opgebouwd en dat zijn dan die dennenbossen. Maar als we het resultaat van die omvorming laten zien, zijn die mensen wel overtuigd dat dit een betere situatie is. Het is wel zo dat tijdens de omvormingsfase de natuur er vaak niet mooi uitziet. Het resultaat duurt soms jaren maar uiteindelijk loont het wel de moeite. Ik wil toch nog even meegeven dat we ook elke boom die we kappen, elders compenseren", zegt Hans Van den Bossche.
Na 40 jaar is de vallei van de Zwarte Beek uitgegroeid tot een prachtig en waardevol gebied dat is gered door de vele vrijwilligers en natuurliefhebbers in Beringen en omstreken. Voor Willy Vanlook was en is dit een levenswerk geweest.
"Ik denk dat we heel blij en heel fier mogen zijn dat we dit gebied hebben veilig gesteld voor de toekomst. We hebben hier een uniek en zeldzaam gebied dat we moeten koesteren. Heidelandschappen zijn zeldzaam geworden in Limburg terwijl vroeger onze provincie uit meer dan 60% bestond uit die typische heidelandschappen. De mensen komen van heel ver om die heidelandschappen te zien. Gelukkig beseffen nu ook steeds meer mensen dat natuur nodig is, dat het belangrijk is voor onze levenskwaliteit", zegt Willy nog.
Natuureducatie en natuurbeleving is ook een belangrijk aspect van Natuurpunt Beringen. Het bezoekerscentrum de Watersnip is een mooi voorbeeld hoe de natuur op een bevattelijke manier kan worden uitgelegd. Het gebouw heeft zijn beste tijd gehad. Momenteel wordt bekeken of er een nieuw of ander bezoekerscentrum komt. Vanuit de provincie Limburg is er een masterplan opgesteld maar tot nu is hierover nog geen beslissing genomen.
"Wat het gaat worden, weten we nog niet. Ik kan wel al zeggen dat er meer beleving buiten zal komen via onder andere open klassen. Kinderen moeten de natuur in de natuur beleven en minder binnen, wat niet wegneemt dat er geen museum meer zal zijn. Maar waar het nieuwe bezoekerscentrum gaat komen en hoe het er zal uitzien, weten we momenteel nog niet", zegt schepen van leefmilieu Tijs Lemmens. Zondag wordt 40 jaar natuurbeheer Beringen gevierd met een speciale ochtendwandeling bij zonsopgang.