We komen vandaag nog eens terug op het verhaal van Alex Bedkowski, de man die afgelopen woensdag op het kerkhof van Beringen-Mijn. Marc Bertrands van de heemkundige kring Beverlo deed onderzoek naar dit verhaal en schreef er eerder al over in een boek. Deze week werd dan gepast hulde gebracht aan deze vergeten held.
"Alex Bedkowski, destijds de Poolse schoenmaker die huisde en werkte in de buurt van het kruispunt aan de 'Palace', liep met het volgende verhaal uit de Tweede Wereldoorlog nooit te koop. Dat hij er niet over sprak tijdens de bezetting, is logisch. Het zou hem niet goed bekomen zijn. Maar dat hij er later ook niet over repte, siert zijn bescheidenheid. Nochtans verrichtte Alex in 1941 een heuse heldendaad en daarvoor kan hij niet genoeg geëerd worden. Mag ik U even de achtergrond van zijn verhaal vertellen? Op 1 februari 1941 arriveerden 199 Antwerpse joden op bevel van de Duitsers in Beverlo. Zij maakten deel uit van de meer dan 3000 joden die dat voorjaar in 43 Limburgse gemeenten werden ondergebracht. De reden van hun verhuis werd hun niet meegedeeld. In Beverlo werden deze mensen ondergebracht in de Leysestraat en de Louis-Sauvestrelaan in Beringen-Mijn, Beverlo's grondgebied. Enkele maanden later kregen diezelfde joden bericht opnieuw naar Antwerpen of Brussel te verhuizen. Ook nu verantwoordden de Duitsers die maatregel niet. Weer een half jaar verder werden alle in België verblijvende joden verplicht zich te melden in de Dossin-kazerne te Mechelen, waar de treinen klaarstonden om hen naar vernietigingskamp Auschwitz te voeren, de dood tegemoet. Voorjaar 1941 werkte schoenmaker Alex Bedkowski dagelijks in zijn atelier, verbonden aan zijn woning. Vóór de oorlog was hij betrokken geraakt bij een treinongeluk en had hij zijn beide benen verloren. Hij liep op prothesen, was dus moeilijk te been. Dagelijks kreeg hij bezoek van zijn landgenoten die ook in Beverlo verbleven. Zij bezorgden hem eten en praatten hem bij over het dagelijkse leven in Beringen-Mijn. Zo bleef Alex op de hoogte van het nieuws uit de buitenwereld. Hij was beslist geen wereldvreemde.
Twintig jaar geleden deed Heemkunde-Beverlo onderzoek naar het verblijf van joden in Beringen-Mijn. Daarvoor werd o.a. Wladek Makowski geïnterviewd, die indertijd in de Louis-Sauvestrelaan woonde en ooggetuige was geweest. Toen het interview was afgelopen, zei Wladek langs zijn neus weg: "En dan waren er nog die joodse vrouw en haar zoontje die Alex Bedkowski heeft helpen onderduiken..." Dat intrigeerde ons: hoe zat dat in mekaar? Hoe heette de joodse moeder, hoe haar zoontje? Dat wist Wladek niet. Maar voor ons stond het toen vast: daar moesten wij het fijne van weten! De ware toedracht hebben we tenslotte gevonden dankzij het getuigenis van François Christiaens die in de oorlogsjaren als jongeman in zijn vrije tijd Alex af en toe in zijn atelier kwam helpen, en via de joodse aanwezigheidslijsten die dagelijks minutieus op het Beverlose gemeentehuis werden bijgehouden, want op Duits bevel mochten de joden de gemeente waar zij beland waren, niet verlaten. Op 25 juni 1941 kreeg Alex Bedkowski bezoek van een joodse vrouw, Emilie Koss, 35 jaar oud en moeder van de zesjarige Heinz Löwenheck. Van Heinz' vader is in Beverlo nooit sprake geweest. Emilie had net het bevel ontvangen opnieuw naar Antwerpen te reizen en dat vertrouwde ze niet helemaal. Daarom vroeg ze Alex of hij haar niet kon helpen. En wat deed Alex Bedkowski? Hij bood Emilie Koss en Heinz Löwenheck een schuilplaats aan in zijn bescheiden woning! Vanaf die 25 juni 1941 staan Emilie en Heinz dan ook als afwezig aangetekend op de gemeentelijke aanwezigheidslijsten voor joden. En toen de Beverlose joden uiteindelijk allemaal in de tweede helft van juli 1941 opnieuw naar de grootstad vertrokken, stonden zij niet op de passagierslijst, maar werd achter hun namen de term 'vermist' genoteerd. Vandaag bestaat in Israël de eretitel van 'Rechtvaardige onder de Volken' voor personen die tijdens de Tweede Wereldoorlog joden in oorlogvoerend Europa hebben helpen redden. Ook verschillende Belgen hebben ooit die titel toebedeeld gekregen. Alex Bedkowski niet, en dat vond de Heemkundige Kring van Beverlo zonde. Daarom werd in het voorjaar van 2018 een brief gezonden naar Yad Vashem in Jeruzalem, het museum en archief van de jodenvervolging tijdens het nazisme. In het schrijven stond het hele verhaal van Alex Bedkowski uitgelegd, met als slotzin of het mogelijk was in die context Alex de titel van 'Rechtvaardige onder de Volken' postuum toe te kennen. Prompt kwam het antwoord: Alex' heldendaad dateert van vóór 20 januari 1942, wat betekent dat de titel hem niet mag verleend worden, en de destijds geredde personen kunnen geen getuigenis meer afleggen. Dat vraagt enige uitleg. In Israël is de datum van 20 januari 1942 heel belangrijk, omdat die dag in een villa aan de Wannsee nabij Berlijn definitief en onomwonden beslist werd de joden in Duitsland en de door Duitsland bezette gebieden uit te moorden. Wie terdoodveroordeelde joden dus hielp, maakt aanspraak op de titel. Alex hielp Emilie en Heinz bijna een jaar eerder en komt dus niet in aanmerking. Een rare opvatting van Israël, want dat betekent in feite dat er vóór 20 januari 1942 geen jodenvervolging is geweest, terwijl die al bezig was vanaf het aantreden van de nazi's in Duitsland in 1933. Voorts meldde Israël dat Emilie Koss en Heinz Löwenheck over het altruïsme van Alex Bedkowski geen getuigenis meer kunnen afleggen. En hier eindigt hun verhaal zonder happy end. Inderdaad, na het vertrek van de joden uit Beverlo is Emilie er met haar zoontje in geslaagd België te ontvluchten, richting Frankrijk, wellicht in de hoop Zwitserland te bereiken waar kinderen die jonger waren dan 15 jaar, automatisch asiel kregen.Waarschijnlijk heeft Emilie haar zoontje zo willen redden. Maar in Frankrijk werden joden ook vervolgd en het is daar dat Emilie en Heinz zijn gearresteerd en naar het Franse verzamelkamp voor joden zijn gevoerd, in Drancy nabij Parijs. Daar werden zij alsnog op de trein gezet en naar Auschwitz gevoerd, waar ze beiden werden vergast. Noch Emilie, noch Alex kunnen Alex dus erkennen als hun redder, maar dat zij via Frankrijk in Auschwitz de dood vonden, kan Alex Bedkowski niet aangerekend worden. Hij had zijn inzet reeds getoond.
Daarom heeft Heemkunde-Beverlo zelf het initiatief genomen Alex de gepaste eer te betuigen. Een gedenkpaneel is vervaardigd, met daarop de korte samenvatting van zijn heldendaad, en om zijn graf gezet. Zo is hij, ook al gebeurde het postuum, officieel erkend", vertelt Marc Bertrands.