Het orgel in de kerk van Paal klinkt weer als nieuw. Na een grondige restauratie kan de koster weer met volle overgave spelen. Gisteren gaf hij voor ons alvast een demonstratie (zie video).
Op 5 oktober 1834 werd door de kerkraad van Paal een overeenkomst afgesloten met de Antwerpse orgelbouwer Jean-Joseph Delhaye voor de bouw van een nieuw orgel . De kostprijs van het orgel bedroeg destijds 2630,38BEF exclusief de orgelkast en transportkosten. Voor de orgelkast werd H.J Van Geel aangesproken. Het volledige orgel werd opgeleverd in 1836. In 1862 werd de oude kerk afgebroken en timmerlieden Felix Meelberghs en Felix Naelten ontmantelden toen het orgel en borgen het op.
Bij de opening van de nieuwe kerk in 1872 werd het orgel terug opgebouwd op het doksaal door Atelier Vermeulen uit Weert. Onder impuls van pastoor Clijsters werd het orgel in 1987 gerestaureerd door Orgelbau Schumacher uit Eupen. In 1988 werd het gerestaureerde orgel opnieuw opgebouwd doch ditmaal in het noordelijke transept van de kerk waar het zich nu nog bevindt. Vervolgens werden de intonatiewerken uitgevoerd en het orgel opgeleverd op 10 mei 1989.
Sinds 11 februari 2004 is het Delhaye orgel in de kerk van Paal beschermd omwille van zijn historische en wetenschappelijke waarde. Ondanks jaarlijks onderhoud en stemmen van het orgel was het noodzakelijk om een groot nazicht en passende herstellingen uit te voeren. Na overleg met de dienst Onroerend Erfgoed Vlaanderen en de gemeente Beringen werd in 2018 door de kerkraad een dossier voorbereid.
Vanaf 30 juli 2020 begon BVBA Orgelbouw Jos Moors uit Borgloon met de werken aan het orgel. Op 25 augustus werden de ingezakte pijpen en de originele windlade uit het orgel verwijderd. De beschadigde en doorgezakte pijpen werden voor herstelling en vernieuwing naar Jaak Stinkens Orgelpijpmakers BV in Zeist (Nl) gestuurd. De pijpen die intact waren werden opgeborgen in kisten en bleven in de kerk. Tussentijds werd de windlade hersteld door orgelbouwer Moors. De windlade was in slechte staat. Ontelbare barsten en ontlijmingen werden gedicht. Normale barsten voor zo een oude lade, alleen: bij de vorige restauratie werd hier niets aan gedaan.
In januari 2021 werd het orgel verplaatst en werd bijkomend gevloerd door Algemene Bouwonderneming Verboven-Reynders. In maart 2021 werd de windlade opnieuw ingebouwd en het orgel werd 5 cm hoger gezet d.m.v. een verhoging van de orgelkast. Tezelfdertijd werd het ook op zijn definitieve plaats gezet nl 55cm opgeschoven richting middenbeuk van de kerk t.o.v. voorheen. Dit om een verbeterde klank richting hoofdbeuk van de kerk te stralen.
Bij het manuaal werden viltjes onder de toetsen geplaatst, de toetspennen werden gepolijst en de veren bijgesteld om een soepeler werking te garanderen. De voetpedalen werden opnieuw afgesteld en vast tegen het orgel bevestigd. Ook de zitbank voor de orgelist werd aangepast aan de nieuwe hoogte van het manuaal nl 88cm tussen voetpedaal en top van het manuaal. Een nieuwe ventilator is trilvrij opgesteld in een geluidsdichte kast op de vloer achteraan het orgel. Einde maart werd de windvoorziening opnieuw geplaatst waarna de pijpen gemonteerd werden. De verweerde tape, die rond de orgelpijpen gekleefd was en dienst deed als dichting werd verwijderd. Een nieuwe dichtingsring werd rond elke pijp gewikkeld wat resulteert in een verbetering van het windvolume in elke pijp.
Sommige van de register labels ,op de frontzijde van het orgel, vertoonden sleet en zijn vervangen door nieuwe op perkamentpapier. Midden april werden de stemming en de intonatie van het pijpwerk gecontroleerd en bijgesteld.
Kenmerkend voor het Delhaye orgel is dat het gestemd is naar Kirnberger III, zoals gangbaar in de 19de eeuw. Daardoor staat het in vergelijking met meer recente orgels een halve toon te laag. En dat is voor de koster toch extra goed opletten maar zijn muzikaal oor zal hier snel aan wennen. Het is nu uitkijken naar een concert in de kerk. Na corona zal dit zeker op de planning staan van de kerkraad.