Dit weekend is het Erfgoedweekend en dan kan je in de kerk van Beringen-Mijn terecht voor een expo rond 15 jaar Citévolk Spreekt maar je krijgt ook de kans om meer te weten te komen over de unieke glasramen in onze mijnkathedraal. Er komt immers een permanente expo rond Henri Lacoste in de kerk en je krijgt dit weekend al een klein voorsmaakje. We blikken nog even terug op de geschiedenis van de glasramen en de restauratie die nog volop aan de gang is. Isolde Verhulst van architectenbureau Perspectiv gaf tekst en uitleg:
"De glas-in-betonramen van de Sint-Theodarduskerk te Beringen-Mijn zijn uniek en maken deel uit van het totaalconcept van de kerk. De dikke glaskalibers werden gegoten in een dun betonnet. Dit spel van kleur zorgt voor een opmerkelijke sfeer die ook doorheen de dag verandert door de wisselende lichtinval. Door schade aan het beton en aan het glas werd een restauratie van de glas-in-betonramen een dringende noodzaak. De Sint-Theodarduskerk van Beringen-Mijn is gebouwd, als jongste van de vijf Limburgse mijnkathedralen, tussen 1939 en 1943. Voor dit prestigeproject deed de mijn van Beringen een beroep op architect Henry Lacoste, in de jaren ‘30 één van de toonaangevende Belgische architecten.
De invulling van de vensteropeningen met glas-in-betonpanelen is uitzonderlijk en van een artistiek zeer hoge kwaliteit. De glasramen van het koor en van het transept bestaan telkens uit respectievelijk drie en vijf lancetten en de panelen zijn versierd met medaillons die telkens een heilige voorstellen. Op de glasramen van het schip is telkens een monumentale heiligenfiguur voorgesteld. In het grote glasraam van de doopkapel is er een voorstelling van het doopsel van Jezus. De figuren in de glasramen werden vervaardigd met dikke glaskalibers die op maat werden gemaakt volgens de tekeningen van architect Lacoste in één van de 41 gebruikte kleuren en met specifiek aangebrachte texturen.
Opvallend is ook de voorkeur van architect H. Lacoste voor koperwerk en smeedijzer voor de aankleding van de kerk. Deze twee behoren, samen met de glaskunst, tot ‘les arts du feu’. De kunstwerken worden als het ware uit het vuur (steenkool) geboren. Op die manier kunnen ze beschouwd worden als een symbool voor het werk van de mijnwerkers ten dienste van het kerkgebouw. Op enkele foto’s die bewaard zijn, is goed te zien hoe de mijnwerkers zèlf de glasramen samenstelden in een voor die tijd revolutionaire techniek. Hierbij werden in de gieterijen van de ‘Cristalleries du Val-Saint-Lambert’ de dikke glaskalibers op maat gemaakt en vervolgens, op de mijnsite, in gewapend beton gevat. Net de toepassing van deze nieuwe technieken, het ambachtelijke karakter van productie en de grondstofschaarste tijdens de bouwperiode (WOII), heeft er voor gezorgd dat de glas-in-betonramen zich momenteel niet meer in opperbeste toestand bevinden.
De kerkraad heeft initiatief genomen om een ontwerper te zoeken voor de restauratie van de waardevolle glas-in-betonramen en PERSPECTIV architecten werd in 2008 aangesteld. Omdat het een bijzonder ongebruikelijke en ongekende problematiek is, werd tezamen met de kerkraad, de Stad Beringen, de Vlaamse Overheid beslist om een proefrestauratie uit te voeren op enkele panelen van de doopkapel alvorens te starten aan de eigenlijke restauratiewerken. Omwille van het groot aantal glasramen en de daarmee gepaard gaan de kostprijs, werd de restauratie opgedeeld in twee fasen. Een eerste fase met de ramen van het schip en de doopkapel en een tweede fase met de overige ramen, nl. het koor, het transept, de westgevel en de viering. De eerste restauratiefase heeft plaatsgevonden tussen 2016 en 2018. Eind 2020 werden de werken van de tweede fase gestart. Alle glasramen werden voorzichtig gedemonteerd en getransporteerd naar het atelier van de aannemer Renotec. In het atelier worden ze allen grondig geïnspecteerd; zowel de toestand van het beton als van het glas wordt nagekeken en gedocumenteerd. In deze fase betreft het 126 glas-in-beton-panelen die samen circa 12.982 glaskalibers bevatten. Indien het beton zich in slechte toestand bevindt waarbij bvb. scheuren aanwezig zijn en betonrot is opgetreden, zal een het gereconstrueerd betonskelet worden. De goede glaskalibers uit zo’n paneel zullen herbruikt worden en op exact dezelfde plaats in het nieuw betonnet geplaatst worden. Wanneer het beton zich nog in goede staat bevindt, zullen enkel de versplinterde glaskalibers lokaal uitgehaald worden en vervangen worden door nieuwe glaskalibers. De nieuwe glaskalibers worden gemaakt in de ambachtelijke fabriek Glashütte Lamberts in Duitsland. Het vergt een enorme logistiek om deze gerecupereerde, verlijmde of nieuwe elementen terug te kunnen plaatsen op hun oorspronkelijke positie, in hun correcte kleur en met de gewenste textuur. Uit een eerste inschatting wordt verwacht dat er 6.471 nieuwe glaskalibers opnieuw gemaakt en 786 bestaande kalibers verlijmd zullen worden. Momenteel is in het atelier de documentatie van alle panelen volop aan de gang. Er zal pas een beslissing voor het beton en het glas genomen worden nadat alle schade werd nagekeken en opgemeten. Ondertussen worden proeven uitgevoerd die noodzakelijk zijn voor de restauratie en reconstructie van de glasramen. Zo wordt de wapening van de panelen onderzocht, berekend en indien nodig versterkt; wordt de kleur van het nieuwe beton bepaald en worden testen gedaan met de mallen voor de productie van geometrische glaskalibers.
Naar verwachting zal de productie van de nieuwe glaskalibers starten in de zomer van 2021. Nadat alle glaskalibers terug naar het atelier worden gebracht, kan de reconstructie en het herstel van de glas-in-betonramen aanvatten. Om de levensduur van de originele panelen te bestendigen wordt een innovatieve techniek gebruikt, nl. de toepassing van kathodische bescherming met opgedrukte stroom. De gerestaureerde glasramen worden tegen het najaar van 2022 terug in de Sint-Theodarduskerk verwacht".
Voor de expo kan je nog plaatsen reserveren via Hans Put op 0475 588 915 of hputtelenet.be. (foto's Evi Clerckx)