Deze zomer ontvangt Hans Put twee bijzondere gasten op een bijzondere locatie in Beringen. Hij gaat in deze reeks bij valavond rustig in gesprek met twee mensen die op het eerste gezicht elkaars tegenpolen zijn maar ongetwijfeld ook veel raakvlakken hebben. Wat zijn de verschillen maar vooral wat bindt de gasten? Welke zijn de gemeenschappelijke banden wat betreft opvoeding, gezin, waarden, godsdienst, cultuur, muziek of literatuur?
Aan de Paalse Plas zetten we Bert Schoofs en Bahattin Koçak samen op een bankje in de avondzon. Bert is gemeenteraadslid van VBLD (Veilig Beringen Leefbare Dorpen) en is voorzitter van de Vlaamse Volksbeweging. Bahattin Koçak is godsdienstleraar en kwam afgelopen jaar regelmatig in het nieuws naar aanleiding van de mislukte staatsgreep in Turkije.
Waar zijn jullie geboren en opgegroeid?
Bert: in de Sint-Annakliniek in Koersel. Ik ben opgegroeid in Paal en woon er nu nog. Ondertussen heb ik wel in Leuven gestudeerd en toen ik aan de balie in Antwerpen was, heb ik ook daar even gewoond.
Bahattin: Ik ben in dezelfde kliniek geboren en ben opgegroeid in Beringen-Mijn. Vanaf mijn 13de verbleef ik 7 jaar in Turkije voor een imam-opleiding.
Waar ben je naar school geweest?
Bert: eerst ging ik naar de jongensschool in Paal. Het middelbaar volgde ik aan het Sint-Jozefscollege in Beringen en daarna ging ik rechten studeren in Leuven. Nadien behaalde ik het diploma van kandidaat in de Handelswetenschappen aan de EHSAL, maar een bijkomende licentiaatstitel zat er niet meer in, want ik was het studeren moe. Twee jaar geleden behaalde ik een ‘Master of Business Law’ en vorig jaar nog ‘Projectmanagement’.
Bahattin: Ik groeide op in Beringen-Mijn en volgde daar de kleuter- en lagere school in De Horizon. Daarna was ik nog 1 jaar in het Sint-Jozefscollege, maar toen koos mijn vader ervoor dat ik gedurende 7 jaar in Turkije een imamopleiding zou gaan volgen. Het was zijn droom dat 1 van zijn kinderen ooit imam zou worden. Met 5 Belgische 12-13- jarigen werden we in 1984 op een vliegtuig naar Turkije gezet. De opleiding ging door in Manisa, een grote stad in het westen, dichtbij Izmir. De aanpassing was erg moeilijk qua taal, cultuur, mentaliteit…
Nu ben je godsdienstleraar, maar geen imam. Waarom?
Soms heb ik al wel eens een imam vervangen tijdens de vakantiemaanden, maar ik ben liever leerkracht. Mijn droom was altijd lesgeven. Als kind kregen wij islamles van een leraar uit Turkije, maar wij verstonden hem niet. Onze kennis van de Turkse taal was niet voldoende om hem te begrijpen. Ik wil de islam op een begrijpbare manier uitleggen.
Jouw beroepscarrière, Bert?
Ik was niet van plan advocaat te worden, maar als jurist kwam ik toch met advocaten in contact. Toen ik bezig was een kantoor uit te bouwen, kreeg de politieke microbe me te pakken. In 1997 werd ik lid van het Vlaams Blok. Daarna ging het snel: in 1999 trok ik de lijst van de Kamer van volksvertegenwoordigers en werd ik verkozen in het parlement.
Zat het Vlaams nationalisme in de familie?
Niet echt in de familie. Mijn vader is wel vlaamsvoelend, maar ik had in het college een paar leerkrachten die ons iets meegaven over de Vlaamse ontvoogdingsstrijd en dat interesseerde me. Ik was immers nogal kritisch ingesteld. Na 2 jaar in Leuven sloot ik aan bij het NSV, de Nationalistische Studentenvereniging. Na mijn studies was ik niet meer politiek actief. Wel ging ik naar de IJzerbedevaart. Pas in 1997 werd ik lid van het Vlaams Blok. Ik was een conservatieve jongen, maar tegendraads en rebels in mijn denken. Ik durfde dwarse standpunten innemen en verdedigen o.a. tegen abortus en druggebruik.
Is politiek iets voor u, Bahattin?
Ik zie wat gelijkenis met Bert. Ik ben ook veel gestraft geweest in de imamschool omwille van het tegendraads zijn, maar daar ben ik nu blij om. Ik heb geen bepaalde politieke kleur, van alle kanten wel wat. Ik ben enkele keren gevraagd geweest, maar ik wil geen politieke kleur, ik wil vrij zijn.
Bert: Ik bewonder mensen die tegen het establishment durven ingaan zoals Macron of Trump. Wat zeker niet wil zeggen dat ik het inhoudelijk altijd met hen eens ben. Ze verzetten bakens en dat boeit me en daardoor ben ik persoonlijk meer en meer in botsing beginnen komen met de partijpolitiek. Wat geloofsovertuiging betreft, respecteer ik iedereen, ook Bahattin als moslim, misschien heeft hij wel een antwoord dat ik nooit zal vinden. Voor mezelf ligt de klassieke godsdienst moeilijk, ik ben agnost.
Bert, is het Vlaams Belang wat zachter geworden?
Met Tom Vangrieken aan het stuur is er inderdaad wat maatschappelijke verbreding en een zachtere stijl. De tijd is voorbij dat politici alleen maar kracht moeten halen door te choqueren en te provoceren. Er moeten andere standpunten mogelijk zijn dat het klassieke, versteende partijstandpunt.
Bahattin: Na 7 jaar Turkije was er hier veel veranderd. Het Vlaams Blok kende ik nog niet. Ik voelde me meer Turk, ik voelde me aangevallen, hier moest ik iets aan doen. Ik was toch iemand van hier. Ik begon aan zelfkritiek te doen. Ik begon te denken: hoe komt het dat mensen van het Vlaams Blok verkeerd denken over ons? Wat hebben we fout gedaan?
Ik weet dat geschiedenis voor jullie alle twee belangrijk is. Waarom?
Bahattin: Geschiedenis is voor mij een onderwijzer die mij leert over dingen die goed zijn gegaan en waarop ik kan bouwen. Ik ben niet verantwoordelijk voor de geschiedenis, wel voor de toekomst. Uit de geschiedenis kun je veel leren.
Bert: wie zijn afkomst niet kent, hypothekeert zijn toekomst, niet alleen persoonlijk, ook wat betreft cultuur en beschaving.
Jodendom, christendom en islam hebben historisch veel gemeen. Toch kunnen de drie grote godsdiensten niet goed samenwerken. Waarom?
Bahattin: de 3 boeken, vormen geen probleem, maar het zijn de mensen, de gelovigen die er een probleem van maken. Veel is gemeenschappelijk, maar ze proberen de godsdienst meer in de privé te drijven. Er is ook de angst om de macht te verliezen. Saoedi-Arabië heeft bijv. het monopolie op heiligdommen, maar in de beleving loopt het mis. Men zou moeten opkomen voor meer dialoog en samenleving, ook in het Vaticaan, al weet ik daar niet zo veel van.
Bert: In het Nederlands is er een duidelijk verschil tussen godsdienst en religie: godsdienst = dienst aan God, maar mensen bepalen welke die dienst is. Dat is cultureel en politiek bepaald en is soms ook een manier om een samenleving te ordenen, een machtsstrijd. De politiek gebruikt de godsdienst en kan keihard en onrechtvaardig zijn, zowel internationaal als in het binnenland. Religie is de herverbondenheid van de individuele mens met de wereld. Ik ben agnost, maar ik ben toch religieus. Ik doe elke avond aan contemplatie, het is een persoonlijke, eigen cultuur van denken.
Zou de ideale wereld niet beter zijn zonder godsdienst en politiek?
Bahattin: er is misbruik van de religie door de politiek. Verschillende politieke partijen zetten moslims of vrouwen met een hoofddoek op hun lijsten, ongeacht hun capaciteiten, terwijl niets in hun programma naar moslims wijst. Er hoeft voor mij geen moslimpartij te komen, maar dit vind ik toch misbruik.
Vorig jaar werd duidelijk dat de Turkse gemeenschap toch niet zo één is. Mag ik dit onderwerp aansnijden?
Bahattin: Voor mij zeker wel.
Je ging dit jaar niet op vakantie in Turkije?
Ik ga niet elk jaar naar Turkije. Als ik ga, is het meestal in het voorjaar. Vorig jaar maakte ik moeilijke dagen mee. De problemen hadden vooral te maken met het recht op vrije meningsuiting, maar ook met de foutieve interpretatie van vele dingen. Ik deed ook wel aan zelfkritiek: hoe komt het dat vele van onze jonge Belgische Turken zich meer verbonden voelen met Turkije dan met België? Hoe komt dat? Wat is er hier misgegaan? Vele componenten spelen daarin een rol: politiek, maar ook onderwijs. Zijn er voldoende kansen en middelen o.m. in de lerarenopleiding? In hoeverre kennen Belgen en Turken elkaar?
We leven nog teveel naast elkaar in plaats van met elkaar?
Bahattin: Belgische Turken hebben zich hier lang weeskinderen gevoeld. Jongeren krijgen meer binding met Turkije doordat ze van daaruit cadeautjes krijgen zoals bijv. opheffen van legerdienst, goedkope vliegtickets naar Turkije, enz.
Bert, hoe heb jij naar die situatie gekeken?
Ik kon er niet bij dat zo’n open en ruimdenkend mens als Bahattin het slachtoffer werd van dergelijke baldadigheden. Op zeker ogenblik ben ik naar een bijeenkomst geweest en daardoor kan ik me een vrij goed beeld vormen van de manier waarop in de Turkse wereld gedacht en gehandeld wordt. Er is meer sociale controle, een sterke zelfbeschermingsreflex en een groot eergevoel. Bahattin durft daar tegenin te gaan en is een voorbeeld voor mij dat een moslim zich wel degelijk kan aanpassen in de Westerse samenleving.
Bahattin: Je zou je kunnen afvragen: heeft het integratiebeleid gefaald? Het is echter belangrijker dat we vooruitkijken.
We zitten hier op een mooi plekje aan de Paalse Plas. Welke zijn jullie favoriete plekjes in Beringen?
Bert: De mijnterril, Koersel Kapelleke, Stalse Schans, natuurlijk de Paalse Plas. Er zijn vele mooie plekjes in de deelgemeenten.
Bahattin: de mijn zelf, historisch, cultureel. Mijn papa kwam naar hier om in de mijn te werken, dankzij de mijn ben ik hier.
Wat brengt jullie tot rust?
Bert: in mijn tuin werken: gras maaien, struiken bijknippen.
Bahattin: fietsen door de natuur, alleen met mijn gedachten, hoewel fietsen niet echt gekend is in de Turkse cultuur.
Hebben jullie tijd om te lezen?
Bert: ’t Is lang geleden dat ik nog een fictieboek gelezen heb. Willem Elsschot is mijn favoriet. Meestal lees ik vakliteratuur: politiek geladen teksten, opiniestukken, en het – ook weer dwarse – Pallieterke.
Bahattin: Vorig jaar ben ik zelf begonnen aan een boek over de staatsgreep met als titel ‘Welkom in Absurdistan’. Voorlopig ben ik ermee gestopt omdat ik niet weet of het nog veel zin heeft. Het kan misschien een andere titel worden. Ik schreef ook een reflectie over mijn studentenjaren in Turkije, maar de uitgever is momenteel gevlucht uit Turkije. Lezen doe ik in het Turks en het Nederlands. De Turkse schrijfster Elif Safak is mijn groot favoriet. Haar boek ’Liefde kent 40 regels’ wordt veel gebruikt in meditatiegroepen.
Muziek?
Bert: Ik heb zelf trompet gespeeld en ben 2 jaar geleden opnieuw begonnen. Daar ik echter een bijberoep als syndicus aan ’t opstarten ben, heb ik momenteel niet meer veel tijd om te spelen. Ik geniet van alle muziekstijlen: elke stijl heeft zijn eigen sfeer. Naar concerten ga ik voor het zwaardere werk: metal bij Graspop en het Alcatrazfestival in Kortrijk.
Bahattin: ik luister graag naar de Turkse diva Sezen Aksu en in het Nederlands is dat Eva Deroovere die mijn nummer 1 is. Haar stem is prachtig, haar concerten zijn top en ik heb haar ook leren kennen. We zijn zelfs vrienden. Verder ook Willem Vermandere en Van het Groenewoud. Zelf heb ik nooit een instrument gespeeld, maar ik ben wel een groot muziekliefhebber. Ik ben lid van een werkgroep om festivals te organiseren en momenteel zijn we bezig met de organisatie van een festival. Ik lees ook wel eens het Vlaams-Turks literaire tijdschrift Akrostiş
Bert: dat ken ik ook, en lees ik ook wel eens. Ze hebben me zelfs gevraagd om een Vlaams auteur voor te stellen.
Hoe zit het met kunst, cultuur, musea?
Bert: In de Barokkunst heeft Vlaanderen zijn meesterschap getoond. Pieter Paul Rubens was een grootmeester. Vooral de schilderkunst vind ik interessant. De moderne kunst zegt me niet veel, enkel sommige werken van Karel Appel.
Bahattin: Ik ga wel naar musea, maar heb zelf nooit de kans gehad om me in kunst te verdiepen. Dat zat niet in het lessenpakket van de imamopleiding. Mijn interesse gaat wel eerder naar islamitische kunst.
Hoe zien jullie Beringen in 2040?
Bert: het mag een kleinstedelijk gebied zijn. Volgens mij zullen de lokale gemeenschappen eigen antennes op administratief vlak hebben in grotere fusiegemeenschappen. Deze laatste worden te groot om bemeesterd te worden door lokale politici. De gemeente zoals nu wordt intermediair niveau.
Bahattin: Ik ben geen politicus. Beringen wordt volgens mij meer en meer op de kaart gezet als toeristische trekpleister in België. We moeten het zeker verder uitbouwen op toeristisch vlak.
Bert: ga je nog verder met politiek?
Met VBLD waarschijnlijk niet, maar ik wel meegaan met een nieuwe beweging die zich momenteel aan het vormen is in Beringen. Er zijn gesprekken met mensen van verschillende strekkingen. Het zal geen partij worden maar een lijst. Dus zeker geen klassieke partij meer, daar geloof ik niet meer in op lokaal vlak. Op lokaal vlak ga ik dus zeker nog verder met de politiek. Voorlopig kan ik er niet meer over vertellen. In september zou de lijst rond moeten zijn.
Slotvraag: voor wat zouden jullie nog eens moeten gaan biechten?
Bert: Zoals ik al zei, doe ik elke avond aan contemplatie, naar de woorden van de schrijfster Alice Nahon: ‘ ’t Is goed in eigen hert te kijken…’ Ik vraag me af waar en tegen wie ik gefaald heb. De nood om te gaan biechten is er dan niet meer.
Bahattin: ik zal niet gaan biechten zoals in de kerk. In de islam heb ik van kleinsaf aangeleerd om me elke avond af te vragen wat ik heb gedaan voor God, voor de maatschappij, voor de mensen. Soms denk ik wel dat ik het hele verhaal rond Erdogan/Turkije/Gülen nog beter en duidelijker had moeten uitleggen.
Bert: Als ik je ergens mee kan helpen, je weet me te vinden hé!
(Interview: Hans Put, Tekst: Marie-Claire Nickmans, Foto: selfie).