De coronacrisis van het afgelopen jaar heeft een diepe impact op onze samenleving. Er werd heel veel geschreven, de grote media hadden haast alleen maar oog voor het coronanieuws, het begint soms een beetje te vervelen. De coronacrisis is ook een politieke crisis. Hebben ze in Brussel goed geschakeld of liepen ze achter de feiten aan? De laatste weken zien we meer en meer politici die vragen stellen bij het gevoerde beleid. We vroegen Tijs Lemmens (VOLUIT) om een reactie. Hij bezorgde ons zijn persoonlijke visie.
"Zeker geen partijstandpunt", benadrukt Tijs. "Laat me starten met te zeggen dat ik zeker niet ontken dat maatregelen genomen moesten en nog steeds moeten worden. Je kan er echter niet om heen dat het afgelopen jaar meermaals de wenkbrauwen gefronst werden. Op 13 maart 2020 werd onze samenleving stil gelegd. Er heerste niet echt paniek, maar toch was duidelijk dat we niet gewend waren om met een pandemie als de deze om te gaan. Het viel me echter op dat er al maanden over dit virus gesproken werd. Plots was het dan aanwezig in België en niemand had het verwacht, want we werden voortdurend voorgehouden dat we niet moesten vrezen.
We leven in de 21ste eeuw, de wereld is nog nooit zo sterk met elkaar verbonden en toch kwam de ernst van de situatie niet tijdig bij de mensen die mogelijkheden hebben om onze bevolking hiervoor te beschermen. Ik vind dat toch enigszins vreemd en misschien wat verontrustend dat we anno 2021 niet in staat zijn om als land tijdig de nodige informatie te verkrijgen om op de start van de pandemie beter te reageren of misschien zelfs te voorkomen (zoals bijvoorbeeld in Australië). Nu het virus is tot bij ons geraakt en er moest gehandeld worden. Het opzet van de regels is van meet af aan duidelijk, geef het virus geen kans en hou afstand.
Als dat niet mogelijk is zijn er bijkomende basismaatregelen zoals mondmaskers, schermen en ontsmettingsgels. Moeilijker wordt het wanneer we maatregelen ten opzichte van elkaar gaan bekijken met in het achterhoofd de basis doelstelling. Zo mag je wel al maanden met tientallen gaan winkelen binnen (weliswaar met een mondmasker aan), maar je mocht slechts met 4 volwassenen in een tuin afspreken. Bussen en treinen zitten bij momenten overvol, maar slechts 1 persoon mag een privéwoning betreden. En zo zijn er nog honderden voorbeelden, iedereen kan er zo wel eentje opnoemen. Het lijkt me belangrijk om als overheid net op zoek te gaan hoe zoveel mogelijk op een veilige manier kan doorgaan en de verantwoordelijken wijzen op hun aandeel daarin en dat dan ook handhaven.
De maatregelen zijn zo opgebouwd dat elk ongedwongen sociaal contact bijna verboden wordt, waardoor het nagenoeg volledig verdwenen is en het is net dat wat het welzijn van de bevolking sterk onder druk zet. Ik weet er zal altijd een groep mensen zijn die onverantwoord blijven handelen, maar moeten we daar als gehele samenleving de consequenties van dragen? Is het ook niet een beetje zo dat wanneer je mensen hun verantwoordelijkheid ontneemt, de mensen zich ook minder verantwoordelijk gaan gedragen? Bij de eerste maatregelen was het opzet om de ziekenhuiscapaciteit snel onder controle te krijgen.
Als ik goed geïnformeerd ben, hebben we 2000 ziekenhuisbedden voor coronagevallen met daar bovenop 400 bedden op intensieve zorgen. Dit kan mits bijkomende maatregelen binnen de ziekenhuizen opgeschaald worden naar 8000 bedden en 2000 bijkomende bedden op intensieve zorgen. Dit is absoluut iets om in het oog te houden. Volgens de cijfers van Sciensano (via dashboard https://www.coronaviruscovid19.be/coronavirus-cijfers) werd in de eerste golf een piek bereikt op een kleine 5800 mensen die tegelijkertijd opgenomen waren. In de tweede golf was dit een 7500 mensen begin november. Dat op die momenten geschakeld wordt, begrijp ik. En we moeten dit blijvend in het oog houden. Hospitalisaties liggen nu op het niveau van begin mei 2020 (gekeken op 2/3/2021), toen mochten we bijvoorbeeld buiten terug sporten, plechtigheden met 30 personen… en toen was er nog geen vaccin in het vooruitzicht.
Een maand later was ook de horeca (8 juni) terug open. Het probleem zit er volgens mij in dat op een bepaald moment de focus verschoven is van ziekenhuiscapaciteit moet onder controle blijven naar er mogen geen besmettingen meer zijn. Er is echter veel gewijzigd die de statistieken van de besmettingen beïnvloeden. Zo is de testcapaciteit gaandeweg opgedreven. Maar belangrijker nog is dat door de vaccinaties bij de oudere bevolking een besmetting minder dan vroeger een ziekenhuisopname tot gevolg heeft. Die shift in focus werd ook nooit formeel verkondigd, laat staan uitgelegd waarom we de focus moesten verleggen. Waardoor ik me de vraag stel of dit wel noodzakelijk is? Daarnaast doe ik nog een vreemde vaststelling die ik moeilijk aanvaarden. De strenge maatregelen, die genomen werden toen de ziekenhuizen in november onder druk stonden, deden de statistieken tot op een bepaald punt dalen.
We blijven nu al geruime tijd rond dit punt (het plateau genoemd) hangen ondanks dat de regels zelfs nog verstrengd zijn in de loop van december en januari. Ik kan niet begrijpen dat met de huidige maatregelen er al maanden 2000 besmettingen per dag worden vastgesteld en dat we niet in staat zijn de vinger op de wonde te leggen. Via data-analyse en contact tracing moet toch te achterhalen zijn waar de mankementen in onze aanpak zich bevinden. Na het zien van onder andere pano over de contact tracing werd jammer genoeg bevestigd wat ik al via verschillende kanalen had opgevangen. De uitrol van contact tracing is niet doortastend genoeg en levert te weinig op. Cruciale acties worden onvoldoende opgevolgd en bijgestuurd en zorgen ervoor dat we nog steeds in woelig water zitten.
De nationale overheid reageert ook vaak niet snel genoeg. Dat zien we nu met de vaccins die eerder laat toekomen omdat Europa zowat de laatste was om vaccins te bestellen. Of hoe komt het dat het vaccin van Johnson en Johnson op 26 februari al goedgekeurd werd in USA en hier pas 11 maart en dan worden de eerste vaccins pas voorzien in het tweede kwartaal. Maar ook bij de dreiging van een Britse variant die besmettelijker is, kwamen de eerste signalen in december 2020 voor kerstmis. In België moet het dan tot 22 januari duren om reizen te beperken met als gevolg dat in januari gesteld wordt dat vakantiegangers tijdens de kerstvakantie de Britse variant naar België hebben gehaald.
De uitbraak van de pandemie in maart 2020 door terugkerende skireizigers heeft ons blijkbaar niets geleerd. Waarom wacht men daar zo lang mee? Mogelijks zijn hier logische verklaringen voor, maar de regeringen slagen er niet in die te geven. Dit brengt me naadloos tot het vierde en laatste topic de communicatie rond corona. Er zijn al wel wat blunders geweest gaande van schokeffecten tot politici, die de regels wel bepalen, maar zich er openlijk niet aan houden. Dit draagt al zeker niet bij tot het draagvlak voor de maatregelen. Ik hanteer altijd volgende stelregel: “Als je het niet meer kan uitleggen, doe je iets verkeerd of ben je niet eerlijk.” Een goede onderbouwde uitleg hebben voor beslissingen is een eerste toets van die beslissing. Neem de uitleg over de evolutie van corona en de modellering van de toekomst van 22 februari. Dit werd vakkundig uiteengezet “versoepelingen zijn niet mogelijk, want kijk naar de modellen die geven dit duidelijk aan” was het relaas. Maar er wordt nergens concreet uitgelegd welke versoepeling juist gemodelleerd werden. Er is immers een verschil tussen alle maatregelen stopzetten en zeer doordacht een aantal dingen toelaten. Wellicht heeft men een verregaande versoepeling gemodelleerd, maar op dit moment weten we het dus niet. Kortom ik snap dat er nog steeds regels nodig zijn, want de cijfers tonen aan dat we nog niet zijn waar we moeten zijn. Ik pleit dan ook niet om alles maar terug op zijn beloop te laten.
Enkel door samen te werken kunnen we deze pandemie doorkomen. De nationale overheid heeft echter de taak om te zorgen dat activiteiten als testing, contact tracing, vaccinatie op de rails geraken en blijven, want dit kan ons helpen om minder strenge maatregelen toe te laten. Verder zie ik ook opportuniteiten om doortastender te werk gaan om de motivatie bij de mensen hoog te houden. We zouden meer de intentie kunnen hebben om na te gaan hoe bepaalde zaken op een veilige manier kunnen plaatsvinden en niet zomaar alles verbieden. En ja, het klopt dat er risico’s om de hoek schuilen, maar dat is niet nieuw. Al jaar en dag worden afwegingen gemaakt tussen welke risico’s ondervangen moeten worden en welke niet. En het klinkt misschien hard, maar tegen welke prijs dit kan. We kunnen dan zoeken naar een betere balans tussen de verschillende regels, maar ook naar de balans tussen de beoogde doelstellingen zoals ziekenhuiscapaciteit, welzijn van de mensen, economie, verenigingsleven… Al deze aspecten zijn immers noodzakelijk om door deze pandemie te geraken, er lessen uit te trekken en ons voor te bereiden op de toekomst".