De vogeltrek, die nu weer is begonnen, draait grotendeels om overleving. Vogels willen in de wintermaanden genoeg te eten hebben - wie niet? Ze passen zich opmerkelijk aan om hun lange tochten van duizenden kilometers te overleven. Ze verlagen het gewicht van niet-essentiële organen en vetten zichzelf op om energiereserves te vergaren voor hun reis, met voedsel als hun uiteindelijke doel. En deze drang is genetisch vastgelegd; zelfs bij vogels die in een volière zitten, wordt deze drang nog waargenomen.
Vogels van het hoge noorden (bijvoorbeeld de Keep) komen naar onze contreien, terwijl onze vogels het verderop zuidelijk tot zelfs diep in Afrika gaan zoeken (bijvoorbeeld de koekoek). Sommige vogels trekken opmerkelijk hoog in de lucht, vergelijkbaar met grote vliegtuigen (bijvoorbeeld de Indische Gans - die is hoog boven de Himalaya, tot op 9000m, waargenomen).
Kleinere vogels (zoal vinken) reizen vaak in groep. Een opmerkelijke observatie is dat de kleinere vogels vaak waterlichamen vermijden en eromheen vliegen tijdens hun trek, omdat ze mogelijk gevaarlijk kunnen zijn. Ook samenwerking is belangrijk bij deze in groep trekkende vogels. Zo houden ze via specifieke trektroepjes voortdurend contact met elkaar. Deze vorm van samenwerking en solidariteit in de dierenwereld is bewonderenswaardig.
Bij de grotere vogels, waarvan de ene soort (bijvoorbeeld de Kraanvogel of Ganzen) in groep trekt, terwijl de andere (bijvoorbeeld de bruine kiekendief) eerder solitair doortrekt, zien we bij geschikte thermiek uiteindelijk toch wel een aantal vogels groeperen om nadien op een warme luchtstroom samen een tijdje verder af te glijden. En af en toe worden ze toch ook samen gezien, allemaal gedreven door dezelfde essentiële behoefte: voedsel om te overleven.
De najaarstrektellingen geven van een heel aantal soorten een tamelijk realistisch beeld van het broedsucces uit het voorbije broedseizoen. Zeker van moeilijk te monitoren soorten of van soorten uit verre gebieden, waar weinig of niet aan monitoring wordt gedaan.
Helaas kent de vogeltrek ook zijn gevaren. In Zuid-Europa en Afrika worden veel vogels gevangen en afgeschoten door vogeljagers. De reis van de vogels is van levensbelang, aangedreven door de honger naar voedsel, maar de menselijke interventie maakt het soms tot een gevaarlijke onderneming.
Naast menselijke bedreigingen hebben natuurlijke factoren zoals verzanding in Afrika en de uitbreiding van woestijnen invloed op de vogeltrek. Windmolens en hoogspanningsdraden vormen eveneens obstakels op hun reis. Maar ondanks deze hindernissen blijft de onweerstaanbare aantrekkingskracht van voedsel de vogels aandrijven.
Ondanks de uitdagingen onderweg, hebben vogels een opmerkelijk vermogen om terug te keren naar dezelfde winteroverlevingsplekken en zomerbroedplaatsen, jaar na jaar, vaak zonder de begeleiding van voorgaande generaties. Dit navigatievermogen blijft een mysterie dat wetenschappers nog steeds trachten te ontrafelen.

Naar aanleiding van Eurobirdwatch werd zondag een vogeltrekdag georganiseerd in het Hageven (foto). In het najaar trekken er op sommige dagen tot wel tienduizenden vogels voorbij, richting het zuiden. Het Hageven ligt op een trekroute. Een cruciaal onderdeel van de vogeltrek is de unieke ring, die erkende vogelringers aan vogels bevestigen. Al wint het zenderonderzoek steeds meer aan belang, deze ringen helpen wetenschappers nog altijd de trekroutes en gedragspatronen van vogels te volgen en te bestuderen. De wetenschappelijke gegevens die hieruit voortkomen, zijn van onschatbare waarde voor ons begrip van deze jaarlijkse migratie.
Het Hageven is tijdens de vogeltrek ook het toneel van een wekelijkse telling door vogelliefhebbers (foto boven). Hier worden de gegevens verzameld die essentieel zijn voor het begrip van de dynamiek van de vogeltrek. Het gaat niet alleen om aantallen, maar ook om de soorten die passeren. Deze cijfers worden doorgegeven aan Eurobirdwatch, waarbij liefhebbers in heel Europa bijdragen aan het volgen van de vogeltrek en het verzamelen van waardevolle gegevens. Je kan deze gegevens trouwens ook dagelijks volgen op www.trektellen.org. (Foto Patrick Schuurmans; bron: boslab.be)