Overpelt
Dit jaar staat de
kiosk van Overpelt
110 jaar op de Oude Markt. Pas nu is bekend geworden dat er bij de renovatie in 2009 een
verborgen omslag werd gevonden, met daarin een briefje dat dateerde uit 1948. Op het briefje staan de namen van de dakwerkers en de toenmalige burgemeester vermeld. Bij een eerdere restauratie, in 1978, bleef die geheime boodschap onontdekt omdat toen alleen de gaten in het dak opgevuld werden. De vondst brengt nu de renoveerders van 1948 aan het licht: de
dekkerdienders Zjang Frederix en Pier Voets, die werkten voor stro- en rietdekker Jacobus Braken uit Waalre in Nederland. Ook burgemeester Van Lindt staat vermeld.
In 1956 dacht men dat de glorieperiode van de kiosk voorbij was. Maar toch is ze al die tijd bewaard gebleven. ‘Als fanfare ‘Nut en Vermaak’ vinden wij de kiosk heel belangrijk. We zijn blij dat ze een mooie, vaste plaats heeft gekregen op het marktplein. Toen dat opnieuw werd aangelegd, was er zelfs sprake van dat ze zou verdwijnen. De fanfare is trots dat de kiosk nu toch nog altijd een plaats heeft binnen de gemeenschap. Ik herinner me zelfs nog een optreden van de fanfare op 4 juli 2004 op de kiosk’, zegt secretaris Gert Eeerdekens van de fanfare.
Het is een tijd geleden dat er nog een optreden was op de kiosk. ‘Ik zou het geweldig vinden als de fanfare in de zomermaanden de kiosk opnieuw zou gebruiken om er een repetitie of een voorstelling te houden, al was het maar één keer in de maand. Het zou goed zijn voor de horeca op het marktplein, maar ook de fanfare zou zelf meer in het zonnetje komen te staan’, zegt Henri Naus, de voorzitter van het Genootschap voor Geschiedenis en Volkskunde Overpelt.
Toen de kiosk 110 jaar geleden gebouwd werd, was dat om de fanfare uit de nood te helpen. Tot dan verzorgde ze optredens op een tijdelijke kiosk. Voor iedere opvoering moest het podium opgebouwd en afgebroken worden. Dat kostte werk, tijd en geld. Begin 1900 besloot men een
vaste kiosk te bouwen.
Op 23 augustus 1906 besliste de gemeenteraad 600 frank te investeren in het bouwen van de kiosk op het dorpsplein. Een bakstenen pijler met bolbekroning en een drink- en waspoel voor het vee moesten er voor plaatsmaken. De fanfare ‘Nut en Vermaak’ speelde een belangrijke rol bij de bouw. Gerard Walbers, Frans Deckers, Hendrik Geelen en Michiel Drieskens als strodekker droegen allemaal een steentje bij. Muzikanten hielpen mee in hun vrije tijd. Sommige families financierden ook bouwmaterialen. De kiosk werd ingehuldigd met een muziekfestival. Kronieken beweren dat het jaar 1908 een mijlpaal was voor de fanfare, dankzij de vaste kiosk.
Tijdens de Eerste Wereldoorlog werden alle muziek- en toneelopvoeringen gestaakt. Toelagen bleven uitgekeerd zodat de fanfare juridisch bleef bestaan. Na de wapenstilstand duurde het even voor de fanfare het eerste teken van leven toonde. Op 23 november 1918 werd er een optocht georganiseerd. Maar er hing een sombere sfeer in Overpelt. Er waren 25 mensen gesneuveld en verschillende inwoners weggevoerd. Tientallen werden getroffen door de Spaanse griep.
Een gouden bruiloft was de aanleiding die de fanfare nodig had om terug aan te knopen met de vooroorlogse werking. ‘Nut en Vermaak’ verwierf in 1923 de titel van ‘Koninklijke Maatschappij’. In 1927 werd de kiosk gebruikt als podium om wielrenner Karke Loncke op muziek van de fanfare in te huldigen als kampioen van België. Maar ook in de Tweede Wereldoorlog werden alle muziek- en toneelopvoeringen verboden. Het voortbestaan van de fanfare bleef wel verzekerd.
De kiosk is opgebouwd vanuit een typisch model. Ze heeft een achtzijdige vorm en er is een gecementeerde trap. In het begin had ze geen trap en muzikanten gebruikten een wegneembare trap om op het podium te geraken. Een houten balustrade is verbonden met houten steunpilaren. Op het rieten dak staat een lantaarn met een ijzeren lier als bekroning. Binnenin is de kiosk wit geschilderd en bepleisterd. Vroeger stond het jaar 1908 verwerkt in het rieten dak.
Sinds de bouw in dat jaar heeft de kiosk al heel wat renovaties en verbouwingen achter de rug. De eerste vond in 1948 plaats. Dakwerkers vervingen toen het rieten dak. De volgende opknapbeurt gebeurde in 1978. Het bedrijf Rietwerken Van Hoof uit Ekeren kreeg de opdracht de kiosk te renoveren. De kostprijs bedroeg in die tijd 45.600 frank. De laatste renovatie dateert van 2009. Het rieten dak was verweerd, de centrale kapel bovenop het dak stond wankel en de balustrade was afgebroken. Het schepencollege besloot een bedrag van 19.300 euro uit te trekken. Het bedrijf ‘Rietwerken’ uit Eksel voerde de werken uit. In 2012 ten slotte werd de kiosk enkele meters verplaatst in het kader van de herinrichting van het marktplein. Monumentenzorg moest eerst toestemming geven voor de verplaatsing. De kiosk is ondertussen een geklasseerd monument dat op 1 februari 2018 tot bouwkundig erfgoed werd verklaard. Ze is officieel beschermd en heeft dus nog een lange weg te gaan. (Mine Swusten)
Foto boven: werklieden poseren op de dakconstructie van de kiosk in 1908. Op de voorgrond een groepje jonge Peltenaren. Foto's hieronder: detail van het briefje dat in het dak van de kiosk in een omslag werd gevonden; en de kiosk en de oude markt in vroegere tijden. (Foto's uit het archief van het Genootschap van Geschiedenis en Volkskunde Overpelt.)