In de jongste editie van "De Pelter Bloas", het tweemaandelijks blad van het Genootschap voor Geschiedenis en Volkskunde Overpelt, brengt Fons Tuyaerts een treffend beeld van de processies zoals die vroeger door de dorpen trokken. Eén daarvan was de zg. sacramentsprocessie - onlangs trok er nog zo een door SHLille.
Met toestemming van Henri Naus van het Genootschap nemen we Fons' bijdrage (in het dialect!) hier over. "Hardop lezen helpt", schrijft hij erbij.
"Vur zoe’n persêssie moesse de miense mónde (maanden) wèrke, ier dä alles aaf waar…
Overaal boe dä de persêssie vurbei kwaamp, warren alle stroate ferm versierd mè bumkes en stónders en bogen die de manslui getummerd hawwe. En dò hienge schoeën opschriften op die bogen. En overaal woorten drappôs gehangen.
Op de gehuchten warre rustaltoare gebouwd, en dò roond stónne persêssiestónders (geverfde versierde standaarden langs de straten) en pölkes (paaltjes) allemoal vool mè vlegskes (vlagjes). De hieël stroat hing vool mè siersel: pepiere róskes, slingers (guirlandes), pepiere snippers in alle kleure, en de èngelkes hawwe stroêjmendjes (strooimandjes) vool mè blümkes, bluikes (blaadjes) en snippers vur te stroêje. De miesters en juffrouwen vanne school moesse mè de nónnekes van ’t klóster aafsprèke, wa vur klieër (kledij) noeëdig warre. Die klieër moesse vur hennig wa miense en kinnekes genäjd of oangepaast wère, gewaassen en kloargemakt. Want dò liepen altij van alle groepen mei: èngelkes, herderkes mè e schopsvêl oan, (ne kieër hawwe ze lèvede schöpkes mei in de persêssie!), nen èngelbewoarder, kinnekes verklid as koolputterkes of matróskes of zoeë…, ós lieve Vrouwke … ’t waas hieël wa näje vur zoe’n persêssie!
Natürlek gieng de fanfaar mei en die spulde den hiêle weeg langzame muziek. De mèchtjes van’t trómmelkorps gienge vurop en die sloege de moat. En alle verenigingen gienge mei mè hunnen drappoo. En zeker het bestuur en de manne van de Boond van ’t Hèllig Hart…
Het vurnamste van de persêssie waas natürlek den hemel (het baldakijn) mè menieër pestoeër, dieën het Sakramênt droeg in en monstrans. Vurop liepe twieë lang rije van mèsdienèèrs in ’t roeëd en ’t wit, mè wierook en aal. Rond den hemel gienk daan het kèrkfabriek en de miense vanne gemènd mè brandende flambouwen inne haand. Achter den hemel liep de börgemiester mè ’t gemèntebestuur en de burgerij van ’t dörp.
Alle scholen gienke mei, alle verenigingen van groeët tot klèèn… En alle klasse van de klèèn jung liepe mei, mè de nonnen, de juffrouwen en de miesters, allemoal mè persêssievlegskes inne haan. En ze zonge de hieël persêssie liekes die ze inne schoël gelird hawwe. En achteroan liepe daan alle miense die mei ginge – en hieël lang persessie, want wie kos, dieë ging mei.
Wie vur’t ieën of ’t ander nie mei kos goan in de persèèssie, stón of zaët langs de weeg, mè vlegskes inne haan. En as den hemel vurbij kwamp, daan gienge de miense op hun knije, de manskèrels deujen hun klak aaf, en ze krege daan de zège. En bij de miense ón hoês stónd er altij e versierd krüüsbeeld of en Hèllig Hart of ne versierden Hèllige vur de vènster of in de open deur. En de miense die dò wónden en nie mei kosse, die zaëten op hun knijen te bidden op hunne bèèste stoêl als de persèssie vurbij kwaamp. Die krege daan van menieër keploan de zège…”
Waarlijk: zo een belangrijk ritueel, dat bij de hoogtepunten van het leven van de mensen hoorde, is echt immaterieel erfgoed. En ook al trekt deze processie niet meer uit - het ritueel, de sfeer en de waarde worden het best bewaard in de woordenschat van het dialect, aldus Fons.
"De Pelter Bloas", p/a Oude Markt 2, 3900 Pelt, 6 nummers per jaar, 7 euro.